I. DHANDHANG GULA.
Tiyang gesang kedah gadhah kawruh.
1. Pamedhare warsitaning hati, cumanthaka haniru pujangga, dahat mudha hing batine, nanging kedah ginunggung, tan wruh lamun hakeh ngesemi, hameksa hangrumpaka, basa kang kelantur, tutur kang katula-tula, tinalaten rinuruh kalawan ririh, mrih padhanging sasmita.
2. Sasmitaning ngahurip puniki, mapan hewuh yen hora weruha, tan jumeneng hing huripe, hakeh kang ngaku-haku, pangrasane sampun hudani, tur durung wruhing rasa, rasa kang satuhu, rasaning rasa punika, hupayanen darapon sampurna hugi, hing kahuripanira.
3. Jroning Kur’an nggoning rasa yekti, nanging pilih kang samya huninga, kajaba lawan tuduhe, nora kena den hawur, hing satemah nora pinanggih, mundhak katalajukan, temah sasar susur, yen sira hayun waskitha sampurnane hing badanira puniki, sira hangguguruwa.
4. Nanging lamun hangguguru kaki, hamiliha manungsa kang nyata, hingkang becik martabate, serta kang wruh hing kukum, kang ngibadah lan kang wirangi, sukur holeh wong tapa, hingkang wus hamungkul, tan mikir pawehing liyan, hiku pantes sira guronana kaki, sartane kawruhana.
5. Lamun hana kang micareng ngelmi, tan mupakat hing patang prakara, haja sira hage-hage, hanganggep nyatanipun, saringana dipun baresih, limbangen kang satimbang, patang prakareku, dalil kadis lan hijemak, lan kiyase papat hiku salah siji, hanaha kang mupakat.
6. Hana huga kena den hantepi, yen hucula lan patang prakara, nora henak legetane, tan wurung tinggal wektu, panganggepe wus hangengkoki, haja kudu sembahyang, wus salat katengsun, banjure buwang sarengat, batal karam hora nganggo den rawati, bubrah sakehing tata.
7. Hangel temen hing jaman samangkin, hingkang pantes kena ginuronan, hakeh wong jajal ngelmune, lan barang hingkang hanut, yen wong ngelmu hingkang netepi, hing panggawening sarak, den harani luput, nanging ta hasesenengan, nora kena awor kekarepaneki, papancene priyangga.
8. Hingkang lumrah hing mangsa puniki, mapan guru hingkang golek sabat, tuhu kuwalik karepe, kang wis lumrah karuhun, jaman kena mapan ki murid, hingkang padha ngupaya, kudu hangguguru, hing mengko iki ta nora, kyai guru naruthuk ngupaya murid, dadiya kanthinira.
II. KINANTHI.
Lampah dhateng sahening tumindak.
1. Padha gulangen hing kalbu, hing sasmita hamrih lantip, haja pijer mangan nendra, kaprawiran den kahesthi, pesunen sariranira, sudanen dhahar lan guling.
2. Dadiya lakunireku, cegah dhahar lawan guling. Lan haja hasukan-sukan, hanganggowa sawatawis, hala wateke wong suka nyuda rayitnaning batin.
3. Yen wis tinitah wong hagung, haja sira nggunggung dhiri, haja leket lan wong ala, kang hala lakunireki, nora wurung ngajak-hajak, satemah hanunulari.
4. Nadyan hasor wijilipun, yen kalakuhane becik, hutawa sugih carita, carita kang dadi misil, hiku pantes raketana, darapon mundhak kang budi.
5. Yen wong hanom pan wus tamtu, manut marang kang ngadhepi, yen kang ngadhep hakeh bangsat, datan wurung bias juti, yen kang ngadhep keh durjana, nora wurung bias maling.
6. Sunadyan nora hamelu, pasthi wruh solahing maling, kaya mangkono sabarang, panggawe hala puniki, sok weruha nuli bisa, yeku panuntuning eblis.
7. Panggawe becik puniku, gampang yen wus den lakoni, hangel yen during kalakyan, haras-harasen nglakoni, tur hiku den lakonana, mupangati badaneki.
8. Lan wong hanom-hanom hiku, kang kanggo hing mangsa hiki, handhap hasor dipun simper, hambeg gumunggung hing dhiri, hobrol humuk kang den gulang, kumenthus lawan kumaki.
9. Sapa sira sapa hingsun, hangalunyat sarta hedir, hiku lelabete huga, nom-noman hadoh wong becik, hemoh hangrungu carita, carita hala lan becik
10. Carita pan wus kalaku, panggawe hala lan becik, tindak bener lan kang hala, kalebu jro cariteki. Mulane haran carita, kabeh-kabeh den kawruhi.
11. Mulane wong hanom hiku, becik hingkang hataberi, jejagongan lan wong tuwa, hingkang sugih kojah hugi, kojah hiku warna-warna, hana hala hana becik.
12. Hingkang becik kojahipun, sira hanggowa kang pasthi, hingkang ala singgaha, haja sira hanglakoni, lan den hawas wong hakojah, hiya hing mangsa puniki.
13. Hakeh wong kang sugih wuwus, nanging den sampar pakolih, hamung badane priyangga, kang den pakolehaken hugi, pamastene kang den humbar, tan hanganggo sawatawis.
14. Haja na wong bisa tutur, ngemungna hingsun pribadi, haja na kang hamemada, hangrasa pinter pribadi, hiku setan nunjang-nunjang, tan pantes dipun pareki.
15. Sikakna den kaya asu, yen wong kang mengkono hugi, dahwen hopen nora layak. Yen sira sandhingan linggih,nora wurung katularan, becik singkirana hugi.
16. Poma-poma wekas hingsun, mring kang maca laying hiki, lahir batin den hestokna sahunine layang hiki, lan den bekti mring wong tuwa, hing lahir prapta hing batin.
III. GAMBUH
Pepacuh nindakaken pihawon.
1. Sekar gambuh ping catur, kang cinatur polah kang kalantur tanpa tutur katula-tula katali, kadalu warsa katutuh, kapatuh pan dadi hawon.
2. Haja nganti kabanjur, hing sabarang polah kang tan jujur, yen kebanjur sayekti kojur tan becik, becik ngupayaha hiku, pitutur ingkang sayektos.
3. Pitutur bener iku, sayektine hapantes tiniru, nadyan metu saking wong sudra papeki, lamun becik nggone muruk, hiku pantes sira hanggo.
4. Hana pocapanipun, hadiguna hadigang hadigung, pan hadigang : kidang, hadigung : pan hesthi, hadiguna : hulu iku, yelu pisan mati ampyoh.
5. Si kidang hambegipun, hangendelken kebat lumpatipun, pan si hajah ngendelaken hageng ginggil, hula iku, mandine kalamun nyakot
6. Hiku hupaminipun, haja ngandelaken sira hiku, suteng nata hiya sapa hingkang wani, hiku, suteng nata hiya sapa hingkang wani, hiku hambege wong digung, hing wusana dadi hasor.
7. hadiguna puniku, ngandelaken kepinteranipun, sabarang kabisan dipun dheweki, sapa pinter kaya hingsun, togging prana nora henjoh.
8. hambeg hadigang iku, ngandelaken hing kasuranipun, para tantang candhala hanyanyampahi, tinemune nora pecus, satemah dadi geguyon.
9. hing wong hurip puniku, haja nganggo hambeg kang tetelu, hanggowa rereh-ririh ngati-hati, den kasawang barang laku, den waskitha solahing wong.
10. dene katelu iku, sing kidang suka hing patinipun, pan si gajah halena patinireki, si hula hing patinipun, ngandelken hupase mandos.
11. katelu nora patut, yen tiniru mapan dadi luput, titikane wong hanom kurang wawadi, bungah hakeh wong kang nggunggung, wekasane kajalomprong.
12. yen wong hanom puniku, keh panggunggung harapan dadi kumprung, pengung bingung wekasane pan hangoling, yen den gunggung muncu-muncu, kaya wudun meh mechothot.
13. hing wong padha agunggung, pan sapele hiku pamrihipun, mung warega wadhuk kalimising lathi, lan telesing gondhangipun, ruruba halaning uwong
14. Hamrih pareka hiku, yen wus parek nuli gawe humuk, pan wong hakeh sayektine padha wedi, tan wurung tanpa pisungusn, hadol sanggup sakehing wong.
15. Yen wong mangkono hiku, nora pantes cedhak mring wong hagung, nora wurung nenuntun panggawe juti, nanging hana pantesipun, wong mangkono di dhedheplok.
16. Haja kakehan sanggup, during weruh tuture hagupruk, tutur nempil panganggepe wruh pribadi, pangrasane keh wong gunggung, kang wus weruh hamalengos.
17. Haja nganggo sireku, kalakuhan kang mangkono hiku, datan wurung tinitenan den cireni, mring pawong sanak sadulur, nora hana kang pitados,
IV. PANGKUR
Hawon sahening lalampahan punika sampun katitik wonten tumindakipun
1. Kang sekar pangkur winarna, lelabuhan kang kanggo wong ngahurip, hala lan becik puniku, prayoga kawruhana, hadat waton punika dipun kadulu, miwah ta hing tata-krama, den kahesthi siang ratri.
2. Duduga lawan prayoga, myang watara riringa hawya lali, hiku parabot satuhu, tan kena tininnggala, tangi lungguh hangadeg tuwin lumaku, ngucapa meneng nendra, duga-duga nora kari.
3. Miwahing sabarang karya, hing prakara gedhe kalaawan cilik, papat hiju datan kantun, kanggo sadina-dina, lan hing wengi nagara miwah hing dhusun, kabeh kang padha hambengan, papa hika nora keri.
4. Kalamun hana manungsa, hanyinggahi dugi lawan prayogi, hiku watege tan patut, hawor lawaqn wong kathah, wong diksura daludur tan wruh hing ngedur, haja sira pedhak-pedhak, nora wurung niniwasi.
5. Mapan wateking manungsa, pan katemu hing laku lawan linggih, solah muna muninipin, pan dadya panengeran, kang hapinter kang bodho, miwah kang luhur, kang hasor lawan kang mlarat, tanapi manungsa sugih.
6. Ngulama miwah maksiyat, wong kang kendel tanapi wong kang jirih, durjana bobotoh kaum, lanang wadon pan padha, panitiking manungsa watekipun, hapadene wong kang nyata, hing pangayuh kang wis pasthi.
7. Tiniitik hing solah bawa, muna-muni hing laku lawan linggih, hiku panengeran hagung, minawos ginrahita, pramilane hing wong kuna-kuna hiku, yen hamawas hing sujanma, datan hamindo gaweni.
8. Ginulang sadina-dina, wiwekane tuwin basa-basuki, hujubriya ibiripun, sumungah tan kanggonan mung, sumendhe hing karsanira hiyang agung, hujar sirik kang rineksa kahutaman hulah budi.
9. Hing mangsa mengko pan harang, kang katemu hing basa kang basuki, hingkang lumrah wong puniku, drengki drohi lan dora, hiren meren panasten dahwen kumingsun, hopene nora prasaja, jahil muthakil besiwit.
10. Halaning liyan den handhar, hing beciking liyan dipun simpeni, becike dhewe ginunggung, kinarya pasamuwan, nora ngrasa halane katon ngendhukur, wong kang mangkono wateknya, nora pantes den pedhaki.
11. Hiku wong durbala murka, nora hana mareme hing jro ngati, sabarang karepanipun, sanadyan wis katekan, karepane nora marem saya banjur, luhama lawan amarah, hiku hingkang den tutuwuri.
12. Hing sabarang tingkah polah, yen hangucap tanapi yen halinggih, sungkan kasosor mbegipun, panglumuh kahungkulan, hing sujanma pangrasane dhewekipun, pan nora na kang mamadha, hangrasa luhur pribadi.
13. Haja sedya katempelan, hing wawatek kang tan pantes hing budi, wateg rusuh ora hurus, tunggal lawan manungsa, dipun sami karya labuhan kang patut, darapon dadi tuladha, tinuta hing wuri-wuri.
14. Haja lonyo lemer genjah, hangrong pasanakan nyumur gumuling, hambuntut harit puniku, watekan tan raharja, pan wong lonyo nora kena dipun etut, monyar-manyir tan hantepan, dene lemeran puniki.
15. Para penginan tegesnya, genjah hiku cecekan barang kardi, hang rong pasanak riripun, remen holah miruda, mring rabine sadulur miwahing batur, mring sanak myang pasanakan, sok wenenga den ramuhi.
16. Nyumur gumuling tegesnya hambalawah dateng duwe wawadi, nora kena rubung-rubung wawadine ndang wutah, buntut harit punika praceka nipun, habener hing pangarepan, nanging garendhel hing wuri.
17. Sabarang kang dipun hucap, nora wurung hamrih oleh pribadi, hiku labuhan tan patut, haja hanedya telat, mring wategan nenem prakara puniku, sayogyane ngupayaha, lir mas tumimbul hing warih
V. MASKUMAMBANG
Sesembahan ingkang wajib sinembah
1. Nadyan silih bapa biyung kaki nini, sadulur myang sanak, kalamun muruk tan becik, nora pants yenden nuta.
2. Hapan kaya mang kono watakan hiki, sanadyan wong tuwa, yen duwe watak tan becik, miwah tindak tan prayoga.
3. Haja sira niru tindak kang tan becik, nadyan ta wong liya lamun pamuruke becik, hiku kaki hesto kena.
4. Hiku pantes sira tirua ta kaki, miwah bapa biyang, kang muruk wateg kang becik, hiku kaki hesto kena.
5. Wong tan manut pitutur wong tuwa hugi, hanemu duraka hing donya tumekeng akir, tan wurung kasurang-surang.
6. Maratani hing anak putu hing mburi, den padha prayitna, haja na kang kumawani, mring bapa tanapi biyang.
7. Hana huga hetung-hetungane kaki, lilima sinembah, dununge sawiji-wiji, sembah lilima punika.
8. Hengkang dhingin rama hibu kaping kalih, marang maratuwa, lanang wadon kang kaping tri, ya marang sedulur tuwa.
9. Kaping pate ya marang guru sayekti, sembah kaping lima, ya marang gusti mireki, parincene kawruhana.
10. Pramilane rama hibu den bekteni, kinarya laran hanane badan piniki, wineruhken padhang hawa.
11. Huripira pinter samubarang kardi, saking hiburama, hing batin saking hyang widi, mulane wajib sinembah.
12. Pan kinarsakaken hing hyang kang linuwih, kinarya lantaran, haneng hing donya puniki, weruh hing becik lan hala.
13. Saking hibu mara margane hudani, nila mara tuwa, lanang wadon den bekteni, haweh rasa hingkang nyata.
14. Sajatine rasa kang mencarken wiji, sembah kaping tiga, mring sadulur tuwa higi, mulane sadulur tuwa.
15. Pan sinembah gegantine bapa hiki, pan sirnaning bapa, sadulur tuwa gumanti, hingkang pantes sira nuta.
16. Hing sawarah wuruke hingkang prayogi, sembah kang kaping pat, ya marang guru sayekti, marmane guru sinembah.
17. Kang katuduh marang sampurnaning hurip, tumekeng hantaka, madhangken pepetening hati, hambenerken marga mulya.
18. Wong durhaka mring guri habot pribadi, pramila prayoga, minta hasih siang ratri, wyagati subasihira.
19. Kaping lima dununge sembah puniki mring gusti kang murba, hing pati kalawan hurip, miwah sandhang lawan pangan.
20. Wong neng donya wajib manuta hing gusti, lawan dipun hawas, sapratingkahe den hesti, haja dupah wus hawirya.
21. Nora beda putra san tana wong cilik, yen padha ngawula, tan kabeh namaning hadi, yen dosa hukume padha.
22. Yen rumangsa putra santana sireki, dadine tyasira, hangediraken sireki, tan wurung hanemu papa.
23. Ngungasaken yen putra santaning haji, hiku kaki haja, wong suwita nora keni kudhu wruh hing karya nira.
24. Yen tinuduh dening sang mahanar pati sabarang tuduhnya hiku hesto kena hugi, karyanira sungkemana.
25. Haja mengeng hing parentah sang siniwi, den pethel haseba haja malincur hing kardi, baya ngepluk kasungkanan.
26. Luwih hala halane janma ngahurip, wong ngepluk sungkanan, tan patut ngawuleng haji, hangengera sapa-sapa.
27. Hamiluwa hing bapa biung pribadi, kalamun sungkanan, datan wurung den srengeni, dinukan miwah pinala.
28. Mapan kaya mang kono ngawuleng gusti, kalamun leleda, tan wurung manggih bilahi, hing wuri haja ngresula.
29. Pan kinarya pribadi bilahineki, lamun tinemenan, sabarang karsaning gusti, lahir batin tan suminggah.
30. Mapan ratu tan darbe kadang yang siwi, sanak presanaan, tanapi garwa sesasih, hamung bener hagenira.
31. Kukum hadir hadat waton kang den hesthi, mulane ta padha, den rumeksa marang gusti, hendi lire wong rumeksa.
32. Dipun gemi nastiti hangati-hati, gemi mring kageman, hing gusti wiya sira wani, hanggegampang lawan haja.
33. Wani wani nuturkwn wadineng gusti den bisa harawat, hing wawadi sangsiniwi nastiti barang parentah.
34. Ngati-hati m\hing rina miwah hing wengi, hing rumeksanira, lan nyadhang karsane gusti, duduk wuluh kang gumantya.
VI. MEGATRUH
Kahutamenipun tiyang ngawula.
1. Wong ngawula ing ratu luwih prakewuh nora kena minggrang-minggring, kudu mantep sartanipun, setiya tuhu marang gusti, dipun mitirut sapakon.
2. Mapan ratu kinarya wakil hyang agung, marentahken kukum hadil, pramila wajib den hanut kang sapatan manut hugi, mring parentahe sang katong.
3. Haprasasat mbadal hing karsa hyang agung, mulane babo wong hurip, saparsa ngawuleng ratu, kudu heklas lahir batin, hajanganti nemu hewoh.
4. Hing wurine yen hati durung tuwajuh, hangur haja hangabdi, becik ngidunga karuhun, haja hage-hage ngabdi, yen durung heklasing batos.
5. Hangur ngidung didinene nora kidhung, lan ora ono kangiri, mung mungkul pakaryanipun, nora susah tungguk kemit, seba mapan nora nganggo.
6. Mung yen hana tontonan nonton neng lurung, glindhang-glindhing tanpa keris, sarwi mbanda tanganipun, kemul bebete sasisih, handhodhok pinggiring bango.
7. Suprandene jroning tyas hanglir tumenggung, mangku bawat Senen Kemis, mangkono hiku liripun, nora kaya wong hangabdi, meruhi plataran katong.
8. Lan keringan sarta hana haranipun, lan hana lungguhe hugi, hing salungguh-lungguhipun, nanging ta dipun pakeling, mulane pinardi kang wong.
9. Samubarang hing karyanira sang prabu, sayekti kudu nglakoni, sapala kartine hiku, wong kang padha-padha ngabdi, tumindak pakaryan saos.
10. Kang nyatane bopati mantri panewu, kaliwon paneket miji, panalawe lan pananjung, tanapi para prajurit, lan kang sambut karyeng katong.
11. Kabeh hiku kawajiban sebanipun, hing dina kang hamarengi, hing wiyosira sang prabu, sanadyan tan miyos hugi, pasebane haja towong.
12. Hingkang lumrah yen kerep seba wong hiku, nuli ganjaran den hincih, yen tan holeh nuli mutung, hiku sewu-sewu sisip, yen wus mangerti hingkang wong.
13. Tan mangkono hetunge kang sampun weruh, mapan ta datan den pikir, ganjaran pan wis karuhun, hamung nyahur sihing gusti, winales hing lahir baktos.
14. Setya tuhu saprentahe kudu manut, wya lenggana karseng gusti, wong ngawula paminipun, lir sarah munggeng jaladri, darma lumaku sapakon.
15. Dene begja cilaka hutawa luhur, hasor hiku pan wus pasthi, hana hing badanireku, haja sok hanguring-huring, marang gusti kang hakatong.
16. Yekti hiku ngekehken luputireku, mring gusti tuwinn Hyang Widhi, dene ta sabeneripun, mupusa kalamun pasthi, hing badan tan kena menggok.
17. Tulisane hing tokil makpul rumuhun, papancen sawiji-wiji, tan kena howah sarambut, tulising badan puniki, haja na mundur pakewoh.
VII. DURMA
Papacuh sampun ngantos mamahami tuwin
ndumuk piawoning sanes.
1. Dipun sami hambanting sariranira ceceagh dhahar lan guling, darapon sudaha, napsu kang ngambra-hambra, rerema hing tyasireki, dadi sabarang, karsanira lestari.
2. Hing pangawruh lahir batin haja mamang, yen sira wus hudani, hing sariranira, yen hana kang hamurba, masesa hing alam kasir, dadi sabarang, pakaryanira hugi.
3. Bener luput hala becik lawan begja, lan cilaka mapan saking, hing badan priyangga, dudu saking wong liya, pramila den ngati-hati, hakeh drigama, singgahana den heling.
4. Mapan hana sisiku telung prakara, nanging gedhe pribadi, pan hiku lirira, hingkang telung prakara, haja sira gunggung dhiri, kalawan haja, nacat kapati-pati.
5. Lawan haja mamahoni barang karya, thik-ethik mamahoni, samubarang polah, tan kena wong kumlebat, hing mangsa mengko puniki, mapan wus lumrah, padha wsis mahoni.
6. Mung tindake dhewe nora winahonan, ngrasa bener pribadi, sanadyan benera, yen tindake wong liya, pasthine hingaran sisip, hiku kang lumrah, nganggo bener pribadi.
7. Nora nana panggawe kang luwih gampang, kaya wong mamahoni, sira ling helinga haja sugih wahonan, den samya raharjeng budi, hingkang prayoga, singa-singa kang lali.
8. Hingkang heling hangelingana ya marang, sanak kanca kang lali, den nedya raharja, mangkana tindakira, yen datan kaduga huwis, teka menenga, haja sok hangrasani.
9. Nemu dosa hanyela sapadha-padha, dene wong ngalem hugi, yen during tetela, hing beciking manungsa, hajage hanggunggung kaki, menek tan nyata, dadi oirinireki.
10. Dene hingkang kaprah hing beciking manungsa samangkya, yen hana den senengi hing pangalemira, pan kongsi pandirangan, matane kongsi mandelik, nadyan hala-ha, ginunggung becik hugi.
11. Haja ngalem haja mada lamun bias, yen huga jaman mangkin, hiya samubarang yen nora sinenengan, den poyok kepati-pati, nora prasaja, sabarang kang den piker.
12. Ngandhut rukun becik ngarepan kewala, hing wuri hangrasani, hingkang hora-hora, kabeh kang rinasanan, hala becik den rasani, tan parah-parah, wirangronge gumanti.
VIII. WIRANGRONG.
Tindak tanduk punika kedah mapan wonten
hing dugi prayogi.
1. Den samya marsudeng budi wiweka dipun waspaos, haja dumeh-dumeh bias muwus, yen tan pantes hugi, sanadyan mung sakecap, yen tan pantes prenahira.
2. Kudu golek mangsa hugi, panggonan lamun mirabos, lawan haja hage sira muwus, durunge den kesthi, haja hage kawedal, yen during pantes rowangnya.
3. Rowang sapocapan hugi, kang pantes ngajak calathon, haja sok metuwa wong calathu, hana pantes hugi, rinungu mring wong kathah, hana setengah micara.
4. Tan pantes hakeh ngrawuhi, mulane lamun mirahos, dipun ngarah-harah way kabanjur, yen huwis kawijil, tan kena tinututan, mulane dipun prayitna.
5. Lan maninge wong ngahurip, haja ngakehken supahos, hiku gawe reget badanipun, nanging mangsa mangkin, tan hangetung prakara, supata ginawa dinan.
6. Den padha gemi hing lathi, haja ngekehken pisisoh, cacah-cacah srengen ngabul-habul, lamun handukani, den dumeling dosanya, mring habdi kang manggih duka.
7. Lawan padha den pakeling, taguhana lahir batos, haja ngalap randhaning sadulur, sanak miwah habdi, kanca rewang sapangan, miwah maring pasanakan.
8. Gawe salah grahitaning, hing liyan kang sami hanon, nadyan lila hiya lanangipun, kang hangrungu elik, hing batin tan pitaya, mangsa kuranga wanodya.
9. Tan wurung dipun cireni, hing batin hingaran rusoh, hakeh jaga-jaga kalbu, harang ngandel batin, hing tyase padha suda pangandele mring bandara.
10. Hana cacat hagung malih, hanglangkungi saking hawon, hapan sakawan hiku kehipun, dhingin wong madati, pindho wong ngabotohan, kaping tiga wong durjana.
11. Kaping sakawane hugi, wong hati sudagar hawon, mapan suka sugih watekipun, hing rina lawan wengi, mung bathine den hetang, halumuh lamun lalonga.
12. Hya hupamane hugi, duwe dhuwit pitung bagor, mapan nora marem hing tyasipun, hilange sadhuwit, kagegeran patang warsa, padha lan hilang saleksa.
13. Wong hati sudagar hugi, sabarang prakara tamboh, hamung lamun katekan wong hiku, hanggagawa hugi, gagadhen pan tumranggal, hulute teka sumringah.
14. Dene wong durjana hugi, nora hana kang den batos, rina wengi hamung kang den hetung, duweke lyan nenggih, dahat datan prayoga, kalamun watak durjana.
15. Dene botohan puniki, sabarang pakaryan hemoh, lawan kathah linyok para padu, yen pawitan henting, tan wurung hanggegampang, ya marang darbeking sanak.
16. Nadyan wasiyating kaki, nora wurung dipun hedol, lamun menang hendang gawe hangkuh, pan kaya bopati, weweh tan ngarah-harah, punika hawoning bangsat.
17. Kabutuh pisan mamaling, tinetenan sayahawon, hapa mboten wonten penedipun, pramilane sam, sadaya nyinggahana, hanggugulang ngabotohan.
18. Dene ta wong kang madati, kesede kamoran lumoh, hamung hingkang dadi senenganipun, ngadhep diyan sarwi, linggih ngamben jejegan, sarwi leyangan bedudan.
19. Yen leres nyeret hadhdhis, netrane pan merem karo yen wus ndadi hawake hakuru, cahya biru putih, njalebut wedi toya, lambe biru huntu pethak.
20. Beteke satron lan gambir, jambe suruh harang wawoh, hambegane sarwi melar mingkus, watuke hanggigil, jalagra haneng dhadha, tan wurung ngestob bolira.
21. Yen mati nganggo dalinding, suprandene nora kapok, hiku padha singgahan patut, haja na nglakoni, wong mangan hapyun hala, huripe dadi tontonan.
22. Hiku kabeh nora becik, haja na wani hanganggo hing panggawe patang prakareku, den padha pakeling, haja na wani nerak, kang nerak tan manggih harja.
23. Lawan hana waler malih, haja sok hanggung kawuron, nginum sajeng tanpa mangsa hiku, hendi lire hugi, hangombe saben dina, pan hiku wateke hala.
24. Kalamun wong wuru hugi, hilang prayitnaning batos, nora hajeg barang pikiripun, helingan hing hati, hapan ta bliyar-bliyar, hendi ta hing becikira.
25. Lan haja karem sireki, hing wanodya hingkang hawon, lawan haja hambuka sireku, ngarsaning pawestri, wawadi tan wrung corah, pan wus lumrahing wanita.
26. Tan bias simpen wewadi, saking rupeke hing batos, pan wus pinanci dening Hyang Agung, nitahken pawestri, puniku pan kinarya, ganjaran marang wong priya.
27. Kabeeh den padha nastiti, marang pitutur kang yektos, haja dumeh tutur tanpa dhapur, yen bakale becik, den hanggo weh mupangat, kaya pucung lan kluwak.
IX. PUCUNG
Pepenget tumindakipun rukuning pasadherekan.
1. Kamulane kaluwak nom-nomanipun, pan dadi satunggal, pucung harane puniki, yen wus tuwa sikaluwak pisah-pisah.
2. Den budiya kapriye hing becikipun, haja nganti pisah, kumpula kaya hing nguni, henom kumpul tuwa kumpul kang prayoga.
3. Haja kaya kaluwak henome kumpul, basa wus hatuwa, ting salebar nora nunggul, nora wurung bakal dadi bumbu pindhang.
4. Wong sadulur nadyan sanak dipun rukun, haja nganti pisah, hing sabarang karsaneki, padha rukun dinulu teka prayoga.
5. Habot hentheng wong duwe sanak sadulur, henthenge yen pisah, pikire tan dadi siji, habotipun lamun biyantu hing karsa.
6. Luwih habot wong duwe sanak sadulur, jitus tandhingira, yen golong sabarang piker, kacek huga lan wong kang tan duwe sanak.
7. Lamun bener lan pinter pamonginipun, kang ginawe tuwa, haja nganggo habot sisih, dipun padha pamengkune mring santana.
8. Mapan hewuh wong tinitah dadi sepuh, tan keno gegampang, marang sadulurineki, tuwa hanom haja beda traping karya.
9. Kang saregep kalawan hingkang malincur, padha dan kawruhan, sira halema kang becik, kang malincur hage sira bedonana.
10. Yen tan mari binendon nggone malincur, hage tinatrapan, sapantese traping sisip, pan santana dimene dadi tuladha.
11. Lan wong liya darapan wediya hiku, kang padha ngawula, hing batine wedi hasih, pan mangkono labuhan wong dadi tuwa.
12. Den hajembar den hamot lan den hamengku, den pindha sagara, tyase ngemot hala becik, mapan hana pepancene sowing-sowang.
13. Pan sadulur tuwa kang wajib pitutur, marang kang taruna, kang hanom wajibe wedi, sarta manut wuruke sadulur tuwa.
14. Kang tinitah dadi hanom haja masgul, balik rumangsaha, yen wus tinitah Hyang Widhi, yen masgula ngowahi kodrating sukma.
15. Nadyan bener yen wong hanom dadi luput, yen ta hanganggowa, hing pikirira pribadi, pramilane wong hanom haja hugungan.
16. Yen dadi nom den weruh hing henomipun, dene hingkang tuwa, den kaya banyu hing beji, den hawening paningale haja samar.
17. Lawan maning hana hing pituturingsun, lamun sira maca, hiya sadhengah kinteki, haja pijer katungkul hingali sastra.
18. Caritane hala becik dipun weruh, nuli rasakena, sahunine laying hiki, den karasa kang becik sira hanggowa.
19. Hingkang hala kawruhana halanipun, dadine tyasira, weruh hala lawan becik, hingkang becik wiwitane sira wruha.
20. Wong kang laku mangkana wiwitanipun, becik wekasanya, wong laku mangkana yekti, hing satemah punika pan dadi hala.
21. Hing sabarang prakara dipun kadulu, wiwitan wekasan, ener lan lupute kesti, hana becik wekasane dadi hala.
22. Dipun weruh hiya hing kamulanipun, kalawan wekasan, puniku dipun kaliling, hana hala dadi becik hing wekasan.
23. Hewuh temen babo wong hurip puniku, hapan nora kena, kinira-kira hing budi, harang manteb wijiling basa raharja.
X. MIJIL
Katerangan : hawon sahening panarimah hutawi
mboten narimah.
1. Poma kaki padha dipun heling, hing pitutur hinging, sira huga satriya harane, kudu hanteng jatmika hing budi, ruruh sarwa wasis, samu-barangipun.
2. Lan den nedya prawira hing batin, nanging haja katon, sasabana yen during mangsane, kekendelan haja wani mingkis, wiweka hing hati, den samar den semu.
3. Lan den sami mantep marang becik, lan ta wekas hinging, haja kurang haya panrimane, yen wus tinitah maring Hyang Widhi, hing badan puniki, wus papancenipun
4. Hana wong narima wus titahing, Hyang pan dadi hawon, lan hana wong tan narima titahe, hing wekasan hiku dadi becik, kawruhana hugi, haja salang surup.
5. Yen wong bodho kang tan nedya hugi, tatakon titiron hanarima hing titah bodhone, hiku nrima nora dadi becik, dene hingkang becik, wong narima hiku.
6. Kaya hupamane wong hangabdi, hamagang sang Katong, lawas-lawas katekan sedyane, dadi Mantri hutawa Bupati, miwah hapa malih, hing tyase panuju.
7. Nuli nrima terus tekeng batin, tan mengeng hing katong, pan rumangsa hing kanikmatane, sihing gusti tekeng hanak rabi, wong narima becik, kang mangkono hiku.
8. Nanging harang hing mangsa samangkin, kang kaya mangkono, kang wus kaprah hiya salawase, yen wis hana linggihe sathithik, hapan nuli lali, hing wiwitanipun.
9. Pangrasane duweke pribadi, sabarang kang kanggo, nora heling hing mala-mulane, witing sugih lan sangkane mukti,
10. Panrimaning hati, kaya nggone nemu, tan rumangsa murahing Hyang Widhi, jalaran sang Katong, hing jamane samengko mulane, harang turun wong lumakweng kardi, tyase tan saririh, kasusu hing hangkuh.
11. Harang hingkang sumedya males sih, hing gusti Sang Katong, lawan kabeh hiku hing batine, tan hanedya narima hig Widhi, hiku wong kang tan wrin, ing nikmat ranipun.
12. Wong kang datan narima dadi becik, titahing Hyang Manon, hiki huga hiya ta rupane, kaya wong hangupaya ngelmi, lan wong nedya hugi, kapinteran hiku.
13. Huwis pinter nanging hiku maksih, nggonira ngupados, hing hundake ya kapinterane, myang hunggahing kawruh kang yekti, during marem batin, lamun during tutug.
14. Hing pangawruh ingkang den senengi, kang wus sem hing batos, miwah hing kapinteran wus dene, hing samubarang pakaryan huwis, nora nganggo lali, kabeh was kawengku.
15. Yen wong kang kurang narima hugi, hiku luwih hawon, barang gawe haja hage-hage, hanganggowa sabar lawan ririh, dadi barang kardi, resik tur rahayu.
16. Lan maninge babo den pakeling, hing pitutur hinging, sira huga padha ngemplk-hempek, hiya marang kang jumeneng haji, hing lahir myang batin, den ngrasa kawengku.
17. Kang jumeneng hiku kang mbawani, wus karsaning manon, wajib padha wedi lan baktine, haja mampang parentahing haji, nadyan hanom hugi, lamun dadi ratu.
18. Nora kena hiya den wahoni, parentahing katong, dhasar ratu bener parentahe, kaya priye nggonira sumingkir, yen tan hanglakoni, pasthi tan rahayu.
19. Nanging kaprah hing mangsa puniki, hanggepe hangrengkoh, tan rumangsa lamun ngempek-hempek, hing batine datan nedya heling, kamuktene hiki, ngendi rangkanipun.
20. Yen helinga jalarane mukti, pasthine tan ngrengkoh, saking batin during ngrasakake, hing pitutur hingkang dhingin-dhingin, dhasar tan praduli, wuruke wong sepuh.
21. Hing dadine barang tindak hiki, barang hingkang tanggon, saking during hana landhesane, hamung nganggo sakarsa pribadi, ngawag barang kardi, dadi tanpa dhapur.
22. Mulane ta wekasingsun hiki, den kerep tatakon, haja hisin ngetokken bodhone, saking bodho witing pinter hiki, mung Nabi kekasih, pinter tan winuruk.
23. Sabakdane pan tan hana hugi, pintere tatakon, mapan lumrah hing wong hurip kiye, mulane wong anom den taberi, hangupaya ngelmi, dadiya pikukuh.
24. Hing driyanira dadi tatali, hing tyas dimen hadoh, sakehing hati kang hala kiye, nadyan lali ya pan nuli heling, yen wong kang wus ngelmi, kang banget tuwajuh.
25. Kacek huga lan kang tanpa ngelmi, sabarange habot, dene ngelmu hiku hingkang kangge, sadinane gurokna kariyin, pan sarengat hugi, parabot kang perlu.
26. Hapan ngelmu sarengat puniki, dadi wadhah yektos, kawruh telu wus kawengku kabeh, pan sarengat kanggo lahir batin, mulane den sami, brantaha hing ngelmu.
XI. ASMARANDANA.
Wewarah tumindakipun punggawaning praja.
1. Padha netepana hugi, kabeh parentahing sarak, terusna lahir batine, salat limang wektu huga, tan kena tininggala, sapa tinggal dadi gabug, yen misih dhemen neng praja.
2. Wiwitana badan hiki, hiya teka hing sarengat, hananging manungsa kiye, rukun Islam kang lilima, nora kena tininggal, hiku parabot linuhung, mungguh wong hurip neng donya.
3. Kudu huga den lakoni, rukun lilima punika, mapan ta suwasane, nanging haja tan linakyan, sapa tan nglakonana, tan wurung nemu bebendu, padha sira hestokena.
4. Parentahira Hyang Widhi, kang dhawuh mring Nabi Ollah, hing dalil kadis henggone, haja na hingkang sembrana, rasakna den karasa, dalil kadis rasanipun, dadi padhanging tyasira.
5. Nora gampang wong ngahurip, yen tan weruh huripira, huripe padha lan kebo, hangur kebo dangira, kalal yen pinangana, pan manungsa dagingipun, yen pinangan pasthi karam.
6. Poma-poma wekas mami, hanak putu haja lena, haja katungkul huripe, lan haja duwe karenian, marang papahe donya, siyang dalu dipun hemut, yen hurip manggih hantaka.
7. Lawan haja hangkuh bengis, lengus lanas langar lancing, calak ladak sumalonong, haja ngedak haja ngepak, lan haja siya-siya, haja jahil haja padu, lan haja seneng wadul.
8. Kang kanggo hing mangsa mangkin, priyayi nom kang den gulang, kaya kang wus muni kuse, lamaku temen kajena, tan nganggo hetung marwat, lumaku kekudhung sarung, hanjaluk den dokokana.
9. Pan tanpa kusur sayekti, satriya tan wruh hing tata, ngunggulaken satriyane, yen hangarah dinokokan, hanganggowa jajaran, yen niyat lunga hanyamur, haja ndhodhokken manungsa
10. Hiku poma dipun heling, kaki mring pitutur hingwang, kang wus muni mburi kuwe, yeh hana hingkang nganggowa, cawangan wong belasar, saking nora ngrungu tutur, lebur tan dadi dandanan.
11. Barang gawe dipun heling, nganggowa tepa sarira, parentah lan sabenere, haja hambeg kumawasa, hamrih den wedenana, den eta wong kang wis luhung, nggone hamengku mring bala.
12. Den prih wedi sarta hasih, pamengkune marang wadya, wineruhena hing gawe, den bias haminta-minta, karyaning wadynire, hing salungguh-lungguhipun, hana karyane priyangga.
13. Sarta weruha hing becik, gantungana hing patrapan, darapon pethel karyane, dimene haja sembrana, hanglakoni hing karya, way dumeh kasih sireku, yen leleda patrapana.
14. Nadyan sanak-sanak hugi, yen leleda pinatrapan, murwaten lawan sisipe, darapon padha wediya, hing wuri way leleda, hing dana kramanireku, haja pegat den warata.
15. Lan maninge suta mami, mungguh hanggap wong ngawula, den suka sukur hing batos, haja pegat hing panedha, mring Hyang kang hamisesa, hing rahina wenginipun, mulyaning nagara tata.
16. Hiku huga den pakeling, kalamun mulya kang praja, mupangati mring wong hakeh, hing rina wengi way pengat, manedha mring pangeran, tulusing karaton prabu, miwah harjaning nagara.
17. Hiku wawales hing batin, mungguh wong suwiteng nata, hing lahir setya tuhune, lawan cacadhang sakarsa, badan datan lenggana, hing siyang dalu pan katur, pati huriping kawula.
18. Gumantung karsaning gusti, hiku traping wadya setya, nora kaya jaman mangke, yen wus
Holeh kalungguhan, trape kaya wong dagang, ngetung tuna bathinipun, hing tyase datan rumangsa.
19. Hawite dadi priyayi, sapa kang gawe mring sira, nora weruh wiwitane, hiya weruha witira, dadi saking ruruba, mulane hing batinipun, pangetunge lir wong dagang.
20. Pikire gelisa pulih, rurubane du king dadya, hing rina wengi ciptane, kapriye lamun bisaha males sihing bandara, linggihe lawan tinuku, tan wurung hangrusak desa.
21. Pamrihe gelisa bathi, nadyan besuk den pocota, duweke sok wisa puleh, kapriye lamun tataha, polahe salah tunjang, padha kaya wong mbubruwun, tan hetung duga prayoga.
22. Poma padha den pakeling, nganggowa sukur lan rila narima hing sapancene, lan haja hamrih sarama, mring wadya nandhang karya, lan padha hamriha iku, raharjaning desa-desa.
23. Wong desa pan haja nganti, hewuh nggone nambut karya sasawah miwah tegale, nggaru Maluku tetepa, haja den howah-howah, dimene tulus nenandur, pari kapas miwah jarak.
24. Yen desa hakeh wongneki, hingkang bathi pasthi sira, wetuning pajek hundhake, dipun rereh pamrihira, haja nganti rekasa, den wani kalah rumuhun, beya kurang paringana.
25. Kapriye gemahe hugi, sakehe kang desa-desa, salin bekel pendhak hepon, pametune jung sacacah, bektine karoberah, satemah desane suwung, priyayi jaga pocotan.
26. Poma haja hanglakoni, kaya piker kang mangkana, tan wurung lingsem temahe, den padha hangestokhena, mring pitutur kang harja, nora nana halanipun, wong nglakoni kabecikan.
27. Nom-noman samengko hiki, yen den pituturi harja, harang kang hangrungokhake, den samur hasesembranan, hemoh yen haniwura, malah males hapitutur, pangrasane huwis wignya.
28. Haja ta mangkono kaki, yen hana wong cacarita, rungokhena sahunine, hingkang becik den hanggowa, buwangen hingkang hala, hanggiten sajroning kalbu, way nganggo budi nom-noman.
XII. SINOM.
Tuladhanipun gegayuhan.
1. Hambega kang wus hutama, tan ngendhak gunaning janmi, hamiguna hingaguna, sasolahe kudu bathi, pintere den halangi, bodhone dinekek ngayun, pamrihe den hinaha mring padha-padhaning janmi, suka bungah den hina sapahda-padha.
2. Hingsun huga tan mangkana, balilu kang sun haling, kabisan sun dekek ngarsa, isin menek den harani, balulu hing sujanmi, nanging batin hingsun cubluk, parandene jroning tyas, lumaku hingaran wasis, tanpa ngrasa parandene sugih carita.
3. Tur duk hingsun maksih bocah, hakeh kang hamituturi, lakuning wong kuna-kuna, lelebetan hingkang becik, miwah carita hugi, kang kajaba saking ngebuk, hiku kang haran kojah,, suprandene hingsun hiki, teka nora nana hungdhaking kabisan.
4. Carita nggoningsun nular, wong tuwa kang momong dhingin, hakeh kang sugih carita, sun rungokken rina wangi, samengko maksih heling, sawise diwasiningsun, bapak kang paring wulang, miwah hibu mituturi, tata karma hing pratingkah kang raharja.
5. Nanging padha ngestokhena, pitutur kang muni tulis, yen sira nedya raharja, hanggonen pitutur iki, nggoningsun ngeling-heling, pitutur wong sepuh-sepuh, muga padha bisaha, hanganggo pitutur becik, hambrekati wuruke wong tuwa-tuwa.
6. Lan haja ira lali padha, mring luluhur hingkang dhingin, satindake kawruhana, hangurangi dhahar guling, nggone hambating dhiri, hamasuh sariranipun, temene kang sinedya, mungguh wong nedha hing Widhi, lamun temen lawas henggale tineka.
7. Pangeran kang sipat murah, njurungi kajating dasih, hingkang temen tinemenan, pan hiku hujaring dalil, nyatane hana hugi, hiya ki Hageng hing Tarub, wiwitane nenedha, tan pedhot tumekeng siwi, wayah buyut canggah warenge kang tampa.
8. Panembahan Senapatya, kang jumeneng hing Matawis, hiku kapareng lan mangsa, dhawuh nugrahaning Widhi, saturune lestari, saking brekating leluhur, mrih tulusing nugraha, hingkang kari-kari hiki, wajib huga haniruwa lakunira.
9. Mring luhur hing kuna-kuna, henggone hambanting dhiri, hiya sakuwasanira, sakuwating henglakoni, nyegah turu sathithik, sarta nyuda dhaharipun, pira- bara bisaha, kaya hingkang dhingin-dhingin, haniruwa sapratelon saprapatan.
10. Hana ta silih babasan, padha sinahuwa hugi, lara sajroning kapenak, suka sajroning prihatin, lawan hingkang prihatin, mapan suka hing jronipun, hiku den sinahuwa, lan mati sajroning hurip, hing wong kuna pan mangkono kang den gulang.
11. Pamoring gusti hawula, pan hiku hingkang sayekti dadine sotya ludira, hiku den waspasa hugi, gampangane ta kaki, tembaga lawan mas hiku, linebur hing dahana, luluh hamor dadi siji, mari mama kancana miwah tembaga.
12. Hingaranana kencana, pan wus kamoran tembagi, hingaranana tembaga, wus kamoran kancanadi, mila dipun wastani, mapan suwasa punika, pamore mas tembaga, pramila namane salin, lan rupane sayekti punika beda.
13. Cahya habang tuntung jenar, punika suwasa murni, kalamun gawe suwasa, tembagane nora becik, pambesute tan resik, hutaw nom hemasipun, hiku dipun pandhinga, sorote pasthi tan sami, pan suwasa bubul harane punika.
14. Yen harsa karya suwara, darapon dadine becik, hamilihane tembaga, goleka tembaga prusi, binesot ingkang resik, sarta mase hingkang sepuh, resik tan kawoworan, dhasar sari pasthi dadi, hiku kena hingaran suwasa mulya.
15. Punika mapan hupama, tepane badan puniki, lamun harsa ngawruhana, pamore kawula gusti, sayekti kudu resuk, haja katempalan napsu, luamah lan amarah, sarta suci lahir batin, didimene sarira bias hatunggal.
16. Lamun nora mangkonowa, sayektine nora dadi, mungguh ngelmu hingkang nyata, nora kena den sasabi, hewuh gampang sayekti, puniku wong duwe kawruh, gampang yen winicara, hangel yen during maregi, hing wektune binuka jroning wardaya.
17. Nanging ta sabarang karya, kang kinira dadi becik, pantes den talatenana, lawas-lawas mbok pinanggih, den mantep jroning ngati, nginanken tuduhing guru, haja huga bosenan, kalamun harsa hutami, mapan hana dalile kang wus kalakyan.
18. Para leluhur sadaya, nggone nenedha hing Widhi, bisaha mbaboni praja, dadi jejere hing rat Jawi, saking talaten hugi, henggone katiban wahyu,, hing mula-mulanira, lakuning leluhur dhingin, handhap asor henggone hanamur lampah.
19. Tapane nganggo halingan, pan sami halaku tani, hiku kang kinarya sasab pamrihe haja katawis, hujub riyal an kibir, sumunggah hingkang siningkur, lan hendi kang kanggonan, wahyuning karaton lawi, tinempelan hanggepipun kumawula.
20. Puniku laku hutama, tumindak sarta kekelir, nora ngatingalken lampah, wadine kang den haling, panedyane hing batin, pan jero pangarahipun, hasore ngelmu rasa, prayoga tiniru hugi, hanak putu haja na tinggal lanjaran.
21. Lawan hana kang wasiyat, prasapa kang dhingin-dhingin, wajib padha kawruhana, mring hanak putu kang kari, lan haja-na kang lali, hanerak wawaleripun, marang leluhur padha, kang minulyakken hing Widhi, muga-muga mupangatana kang darah.
22. Wiwitan kang haprasapa, Kahageng hing Tarub weling, hing satedhak turunira, tan rinilan nganggo keris, miwah wahos tan keni, kang hawak waja puniku, lembu tan kena dhahar, daginge lan hora keni, hanginguwa marang wong Wadhan tan kena.
23. Dene Kihageng Sesela, prasapane nora keni, hing satedhak turunira, nyamping cindhe den waleri, kalawan nora keni, hing ngarepan nandur waluh, wohe tan kena mangan, panembahan Senapati, hing Ngalaga punika hingkang prasapa.
24. Hing satedhak turunira, mapan nora den lilani nitih kuda hules napas, lan malih dipun waleri, nitih turangga hugi, kang kekoncen surinipun, dhahar ngungkurken lawang, hing wuri tan-na nunggoni, dipun hemut haja-na nerak prasapa.
25. Njeng SSultan gung Mataram, prasapane nora keni, mring tedhake yen nitiha, jaran bendana yen jurit, nganggo wahos tan keni, kang landheyan kayu waru, lan tan hingaken darah, yen tan bias tembung kawi, tan prayoga satedhake sinahuwa.
26. Njeng Sultan Pakubuwana, kang jumeneng hing Samawis, kondur madeg Kartasura, prasapanipun tan keni, nenggih kalamun nitih, dipangga saturunipun, Sunan prabu Mangkurat, waler mring saturuneki, tan linilan ngujung hastana hing Betah.
27. Lawan tan kena nganggowa, dhuwung sarungan tan mawi kandelan lan nitih kuda, kabeh haja-na kang lali, lan haja-na nggegampil, puniku prasapanipun, nenggih Njeng Susuhunan, Pakubuwana ping kalih, mring satedhak turunira linarangan.
28. Mangan hapyun nora kena, sineret tan den lilani, hing-nguntal pan linarangan, sapa kang wani nglakoni, narajang waler hiki, yen nganti kalebon hapyun, pan kena hing prasapa, jinabakken tedhakneki, Njeng Susunan hingkang sumare Nglawiyan.
29. Prasapa Njeng Susuhunan, Pakubuwana kaping tri, mring satedhak turunira, mapan datan den lilani, hagawe handel hugi, wong kang seje jinisipun, puniku linarangan, hanak putu wuri-wuri haja hana kang wani nrajang prasapa.
30. Hana waler kaliwatan, saka leluhur kang dhingin, linarangan hangambaha, wong Krendha-wahaneki, dene kang hamaleri, sang Danan-jaya hing dangu, lan malih winaleran, kabeh tedhak hing Matawis, yen dolanan hing wana Rami tan kena.
31. Dene sisirikanira, yen tedhak hing Demak hugi, hanganggo wulung tan kena, lawang ta kang nyirik malih, bebet lonthang tan keni, kalamun tedhak Madiyun, lan paying dandan abang, tedhak Madura tan keni, nganggo poleng lan bathikan parang-rusak.
32. Tedhaking Kudus tan kena, hadhahara daging sapi, tedhak hing Sumenep hika, nora kena hajang piring, watu pan datan keni, dhahar kidang dagingipun, mapan ta linarangan, godhong palasa kinardi, hajang mangan pan puniku nora kena.
33. Kabeh hanak putu [adha, heling-helingan way lali, prasapa kang kuna-kuna, walering leluhur dhingin, hestokna hing jro nganti, haja nganti nemu dudu, kalamun wani nerak, pasthi tan manggih/ basuki, sinom salin Girisa hingkang hatampa.
XIII. GIRISA.
Wawaler tuwin pandonga dhateng para putra.
1. Hanak putu den hestokna, warah wuruke si bapa, haja-na hingkang sembrana, marang wuruke wong tuwa, hing lahir batin den bias, hinganggo wuruking bapa, hing tyas den padha santosa, teguhena jroning nala.
2. Haja-na kurang panarima, hing papasthening sarira, yen saking Hyang maha mulya, nitahken hing badanira, lawan dipun hawas huga, hasor luhur waras lara, tanapi begja cilaka, hurip tanapi kantaka.
3. Hiku saking hing Hyang suksma, miwah ta hing humurira, kang cendhak lawan kang dawa, wus pinasthi mring Hyang Suksma, duraka yen mahidowa, miwah kurang narima panrima, hing lohkil makpule kana, tulisane pan wus ana.
4. Yogya padha kawruhana, sasikune badanira, ya marang Hyang maha murba, kang misesa marang sira, yen sira during huninga, prayoga hati takona, mring kang padha wruhing makna, hiku kang para ngulama.
5. Kang wus wruh rasaning kitab, darapon sira weruha, wajib mokale Hyang Suksma, miwah wajibing kawula, lan mokale kawruhana, miwah ta hing tatakrama, sarengat dipun waspada, batal karam takokhena.
6. Sunat lan perlu punika, prabot kanggo saben dina, hiku kaki dipun padha, terang hing pitakonira, lan haja bosen jagongan, marang kang para ngulama, wong kang wus sampurna, pangwruhe mring Hyang miwah Suksma.
7. Miwah patrap tatakrama, hing tindak tanduk myang basa, kang tumiba marang nistha, tuwin kang tumibeng madya, tanapi tibeng hutama, hiku sira takokhena, ya marang wong kang sujana, miwah wong tuwa-tuwa.
8. Kang padha bias micara, tuwin hingkang holah sastra, hiku pantes takonana, bias madhangken tyasira, karana hujaring sastra, hutawa teka carita, hingkang kinarya gondhelan, hamuruken mring wong mudha.
9. Lawan sok kerepa maca, sabarang laying carita, haja hanampik mring laying, carita kang kuna-kuna, laying babat kawruhana, caritane luhurira, darapon sira weruha, lelakone wong prawira.
10. Miwah lalakon nalika, kang para wali sadaya, kang padha holeh nugraha, asale saking panapa, miwah kang para satriya, kang digdaya hing ngaduya, lakune sira tiruwa, lelabetan kang hutama.
11. Nora susah hamirungga, mungguh lakuning satriya, carita kabeh pan hana, kang nistha lan kang hutama, kang hawor kang luhur padha, miwah lakuning nagara, pan kabeh haneng carita, hala becik sira wruha.
12. Yen during mangerti sira, caritane takokhenaa, ya marang wong tuwa-tuwa, kang padha wruh hing carita, hiku hingkang dadi huga, mundhak kapinteranira, nanging ta dipun helingan, sabarang hingkang kapyarsa.
13. Haja-na tiru si bapa, banget tuna bodho mudha, kethul tan duwe grahita, katungkul mangan hanendra, nanging hanak putu padha, mugi Allah hambukaha, marang hing pitutur yogya, kabeh padha hanyakepa.
14. Hing sawewekasing bapa, muga ta kalakonana, kabeh padha mitutura, panedhaningsun mring suksma, lanang wadon salameta, manggiha suka raharja, hing donya miwah ngakerat, didohna hing lara roga.
15. Humure padha dawaha, padha hatut haruntuta, marang sadulure padha, padha sugiha barana, tanapi sugiha putra, pepaka jalu wanita, kalawan maninge haja, nganti kapegatan tresna.
16. Padha huga den pracaya, haja sumelang hing nala, hakeh pitutur punika, mapan wahyuning Hyang Suksma, dhawuh mring sira radaya, jalarane saking bapa, Hyang Suksma paring nugraha, marang hanakingsun padha.
17. Den bias nampani padha, mungguh sasmitaning suksma, hingkang dhawuh maring sira, wineruhken becik hala, hanyegah karepanira, maring panggawe kang hala, kang tumiba siya-siya, hiku paparing Hyang Suksma.
18. Paring peling marang sira, tinuduhaken mring marga, kang bener kang kanggo huga, hing donya hingkang sampurna, mugi hanak putu padha, kenaha dadi tuladha, kabecikaning manungsa, tiniruwa hing sujanma.
19. Sakehing wong kapengina, haniru hing solah bawa, marang hanak putu padha, hanggepe wedi hasiha, kinalulutan hing bala, kedhepa parentahira, tulusa mukti wibawa, hing satedhak turunira.
20. Didohna sakng duraka, winantuwa hing nugraha, sakehe nak putu padha, hingkang ngimanaken huga, marang pituturing bapa, Allah kang nyembadanana, hing pandonganingsun hiya, hing tyasingsun wus rumangsa.
21. Wakingsun hupama surya, lingsir kulon wayahira, pedhak mring surupe huga, hatebih mring timbulira, pira lawase neng donya, hing kahuripaning janma, mangsa nganti satus, warsa, hiya humoring manungsa.
22. Mulane sun muruk marang, kabehing hantajaningwang, sun tulis sun wehi tembang, darapon padha hamaca, sarta ngrasakken carita, haja bosen den hapalna, hing nira wengi helinga.
23. Lan mugi podha tiruwa, kaya leluhure padha, sudira betah hatapa, sarta waskitah hing nala, hing kasampurnaning gesang, kang patitis nora mamang, hiku ta panedhaningwang, muga padha kelakona.
24. Titi tamat kang carita, serat wawaler mring putra, kang yasa serat punika, nenggih Kangjeng Susuhunan, Pakubuwana ping pat, hing galih panedyanira, kang hamaca kang miyarsa, yen lali muga helinga.
25. Telasing paneratira, Sasi Besar ping sangalas, Hakat Kaliwon tahun Dal, tata guna swareg nata, mangsasta windu Sancaya, Wuku Sungsang kang hatampa, ya Allah kang luwih wikan, hobah mosiking kawula.
Baca Selengkapnya..
